„Święte ziele” na nadmierne pocenie, problemy z trawieniem i przeziębienie. Na co jeszcze pomoże napar z aromatycznego józefka?

Nazwa hyzop lekarski (Hyssopus officinalis) pochodzi prawdopodobnie od arabskiego słowa azzof albo hebrajskiego ezov, co oznacza „święte ziele”. W Polsce nazywany bywa także izopem lekarskim, józefkiem lub józefką.

Jest wieloletnią krzewinką dorastająca do 40-60 cm, kwitnącą od czerwca do sierpnia niebieskofioletowymi, mocno pachnącymi kwiatami zebranymi w pozorne kłosy. W stanie naturalnym występuje w krajach śródziemnomorskich oraz w Azji Środkowej. W Polsce rzadko można spotkać go rosnącego dziko np. na wzgórzach wapiennych. Od XVI w. uprawiany jest w celach leczniczych.

O domowej uprawie hyzopu pisze Katarzyna Laszczak z portalu RegioDom.pl:

Hyzop, jak przystało na śródziemnomorską roślinę, uwielbia słońce. W cieniu, a nawet półcieniu, nie warto go sadzić. Poza tym lubi przepuszczalne podłoże o obojętnym lub zasadowym odczynie. Z powodzeniem można uprawiać go też na balkonach. Warunkiem powodzenia jest słoneczne miejsce oraz przepuszczalne podłoże.

Surowcem zielarskim jest ziele hyzopu, które zawiera m.in.:

• olejek eteryczny,
• gorycze,
• kwasy triterpenowe,
• flawonoidy,
• garbniki,
• żywice,
• fitosterole,
• sole mineralne.

Wśród najbardziej cenionych działań hyzopu, Mateusz Emanuel Senderski wymienia:

• rozkurczowe,
• wykrztuśne,
• przeciwkaszlowe,
• uspokajające,
• wiatropędne,
• regulujące metabolizm wątroby,
• tonizujące.

Hyzop był znany i uprawiany już w czasach starożytnych, wzmianki o nim można znaleźć już u Dioskurydesa i Pliniusza, a w średniowieczu u św. Hildegardy i Awicenny. Używany był jako środek przeciwnowotworowy, leczniczy w chorobach płuc – w tym gruźlicy.

W medycynie ludowej w związku z szerokim spektrum działania hyzop wykorzystywany jest wspomagająco przy:

• leczeniu dolegliwości żołądkowych,
• na pobudzenie apetytu,
• w kaszlu,
• przy zapaleniu oskrzeli i przeziębieniu,
• w stanach zwiększonego narażenia na stres.

Zewnętrze może być stosowany na skórę i błony śluzowe, wykazuje wówczas właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne oraz ściągające i przeciwkrwotoczne. Wykorzystywany jest do płukania gardła w celu złagodzenia przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych.

Hyzop lekarski polecany jest także na nadmierną potliwość. Można stosować go wewnętrznie – popijając napar z jego ziela, a także brać kąpiele w wodzie z dodatkiem z jego wywaru. Domowym sposobem na walkę z obfitym poceniem może być nasmarowanie newralgicznych miejsc olejkiem bazowym (np. migdałowym) z dodatkiem olejku eterycznego z hyzopu.

Należy zachować wyjątkową ostrożność przy stosowaniu olejku hyzopowego, ponieważ jego przedawkowane może spowodować zatrucie. Nie powinny używać go dzieci oraz kobiety w ciąży oraz osoby z epilepsją. Także pacjenci z chorobami układu krążenia powinni skonsultować się z lekarzem przed użyciem olejku.

W Polsce józefek nie jest popularną przyprawą, ale na świecie wykorzystywany jest do aromatyzowania potraw np. likierów czy nalewek, a także do podkreślania smaku pasztetów, potraw mięsnych oraz z roślin strączkowych. Ma intensywny, zbliżony do anyżu zapach, dlatego należy używać go z umiarem.

Aby przygotować napar z hyzopu lekarskiego, należy 1 łyżeczkę ziela zalać 1 szklanką wrzątku i zaparzyć pod przykryciem przez 15 minut. Pić po 1/3 szklanki trzy razy dziennie przed jedzeniem w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych oraz problemów trawiennych. Napar można także wykorzystać do płukania gardła.

Kwitnące, dwuletnie pędy hyzopu można ścinać kilka razy w roku. Zbiory należy zaplanować na słoneczny, ciepły dzień. Ścięte pędy należy związać w snopki lub rozkładać pojedynczą warstwą i suszyć w przewiewnym, zacienionym miejscu. Po wysuszeniu, ziele hyzopu powinno być przechowywane z dala od światła, w szczelnie zamkniętych szklanych pojemnikach lub papierowych torbach.

Hyzop jak wiele innych ziół, wykazuje silne działanie, dlatego nie powinien być stosowany na własną rękę. Ponadto niektóre osoby mogą być uczulone na święte ziele lub mogą u nich występować inne przeciwwskazania do jego stosowania. Dlatego przed rozpoczęciem stosowania hyzopu lekarskiego jako formy leczenia, należy skonsultować się ze specjalistą.

Źródła:

• Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie, Mateusz Emanuel Senderski, Podkowa Leśna 2015
• Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, pod red. Haliny Strzeleckiej i Józefa Kowalskiego, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2000
• Atlas Ziół Krajowych, Arkadiusz Iwaniuk, Wydawnictwo Bellona